Kliper
De ESA wilde samen met de Russen een nieuwe bemande ruimtecapsule ontwikkelen, de Kliper.

De nieuwe Russische ruimtecapsule moest de Soyuz vervangen, die al vanaf het eind van de jaren zestig in dienst is.


De Kliper is groter, biedt ruimte voor zes personen en is met een hulpmotor in staat om zelf terug te keren vanaf de maan naar de aarde om op de steppen in Kazachstan te landen.

Voor de ESA biedt de Kliper de mogelijkheid om astronauten de ruimte in te sturen wanneer daar behoefte aan is.
Deelname in de ontwikkeling zou de ESA het recht geven op twee vaste plekken aan boord.

De eerste testvluchten stond gepland voor 2011 en 2020 en zou dus de eerste bemande ruimtevlucht kunnen plaats vinden.
De ontwikkeling van de Kliper werd in 2014 geannuleerd.

De ontwikkeling heeft ongeveer 450 miljoen euro gekost.