Saturnus heeft 82 bekende manen en heeft daarmee het grootste aantal manen van alle planeten in het zonnestelsel. Van de 82 manen hebben er 53 een naam gekregen. Dertien manen hebben een doorsnede groter dan 50 kilometer. De twee bekendste manen van Saturnus zijn Titan, na onze eigen maan de grootste maan in het zonnestelsel, en Enceladus, die uitbarstingen van gas en stof heeft en vloeibaar water onder zijn zuidpool zou kunnen hebben.
Waarschijnlijk zijn er veel kleine manen rondom Saturnus die nog niet ontdekt zijn, of wel ontdekt zijn maar slechts voorlopige gegevens hebben.
Waarschijnlijk zijn er veel kleine manen rondom Saturnus die nog niet ontdekt zijn, of wel ontdekt zijn maar slechts voorlopige gegevens hebben.
Ontdekking
Eerste waarnemingen
De grootste maan van Saturnus, Titan, werd in 1655 ontdekt door de Nederlander Christiaan Huygens met zijn zelfgemaakte telescoop. Daarna werden de vier manen Tethys, Dione, Rhea en Iapetus ontdekt tussen 1671 en 1684 door Giovanni Cassini. Mimas en Enceladus werden in 1789 ontdekt door William Herschel. Hyperion werd in 1848 ontdekt door William Bond, G.P. Bond en William Lassell. Al deze manen werden ontdekt met een normale optische telescoop. In de 19e eeuw maakte fotografie met een lange blootstelling aan licht zijn opmars, waardoor donkere objecten zichtbaar werden. De eerste maan die op deze manier ontdekt werd was Phoebe, in 1899 door de Amerikaanse astronoom William Pickering.
In 1966 werd de tiende maan van Saturnus, Janus, ontdekt door de Fransman Audouin Dollfus. De elfde maan van Saturnus, Epimetheus, draait in precies dezelfde baan om Saturnus als Janus. Het fenomeen van twee objecten in dezelfde baan wordt co-orbitaal genoemd, en dit is het enige bekende geval in het hele zonnestelsel.
In 1966 werd de tiende maan van Saturnus, Janus, ontdekt door de Fransman Audouin Dollfus. De elfde maan van Saturnus, Epimetheus, draait in precies dezelfde baan om Saturnus als Janus. Het fenomeen van twee objecten in dezelfde baan wordt co-orbitaal genoemd, en dit is het enige bekende geval in het hele zonnestelsel.
Waarnemingen van ruimtevaartuigen
Twee ruimtevaartuigen hebben bijgedragen aan het vinden van manen van Saturnus, de Voyager 2 en Cassini. De komst van de Voyager 2 bij Saturnus in 1980-1981 zorgde voor de ontdekking van drie manen: Atlas, Prometheus en Pandora. In 1990 werd daarnaast nog de maan Pan ontdekt op Voyagerfoto's.De Cassini, die in de zomer van 2004 aankwam bij Saturnus, ontdekte gelijk de drie kleine manen Methone, Pallene en Polydeuces. Door de jaren heen ontdekte Cassini meerdere kleine manen van enkele kilometers in doorsnede, en doet dit nog steeds. De laatste nieuwe maan is gevonden in april 2014 in de A-ring.
Naamgeving
William Herschel stelde in 1847 voor om de manen van Saturnus te vernoemen naar mythologische figuren die iets te maken hebben met de Romeinse god van de landbouw en de oogst, Saturnus. De zeven op dat moment bekende manen werden vernoemd naar Titanen en Titaniden, wat broers en zussen van Saturnus zijn. In 1848 stelde William Lassell voor dat de achtste maan van Saturnus Hyperion werd genoemd, een andere Titaan.Toen in de 20e eeuw de namen van de Titanen op waren, werden de manen vernoemd naar verschillende karakters van de Grieks-Romeinse mythologie of naar reuzen van andere mythologieën.
Nieuwe manen krijgen in eerste instantie een voorlopige naam, zoals S/2004 S 13. Deze naam betekent dat dit de 13e maan is die in 2004 bij Saturnus is gevonden.
Groottes
De manen van Saturnus zijn een erg scheef systeem qua groottes: één maan, Titan, is meer dan 96% van alle massa dat in een baan rond de reuzenplaneet zweeft. Zes andere manen vormen ongeveer 4%, terwijl de overige 55 kleine manen samen met het hele ringenstelsel slechts 0,04% van de totale massa is.Grootste manen
Hieronder een tabel waarin de grootste manen van Saturnus worden vergeleken met de maan van de aarde. Alle procenten boven de 100 betekenen dat de maan van Saturnus groter/zwaarder/verder weg staat dan de maan van de aarde. Procenten onder de 100 betekenen het omgekeerde.
| Maan | Doorsnede (km) | Massa (x1020 kg) | Afstand van planeet (km) | Omlooptijd (dagen) |
|---|---|---|---|---|
| Titan | 5.150 (148%) | 1.350 (180%) | 1.221.870 (317%) | 16 (60%) |
| Rhea | 1.527 (44%) | 23 (3%) | 527.108 (137%) | 4,5 (20%) |
| Iapetus | 1.470 (42%) | 18 (2,5%) | 3.560.820 (926%) | 79 (290%) |
| Dione | 1.123 (32%) | 11 (1,5%) | 377.396 (98%) | 2,7 (10%) |
| Tethys | 1.062 (30%) | 6.2 (0,8%) | 294.619 (77%) | 1,9 (7%) |
| Enceladus | 504 (14%) | 1,1 (0,4%) | 237.948 (62%) | 1,4 (5%) |
| Mimas | 396 (12%) | 0,4 (0,05%) | 185.539 (48%) | 0,9 (3%) |
Omloopbanen
Hoewel de grenzen niet heel scherp zijn, kunnen de manen van Saturnus worden verdeeld in tien groepen op basis van hun omloopbaan. Veel manen draaien binnen het ringenstelsel rond de planeet en hebben omloopbanen die iets langer zijn dan de rotatie van Saturnus zelf. De binnenste manen binnen een vrijwel ronde omloopbaan rond Saturnus, terwijl manen die ver van Saturnus af liggen een sterk ovale omloopbaan hebben. Een grote groep manen, bekend als de Noorse groep (vernoemd naar Noorse mythologische figuren), draaien tegen de richting van de draaiing van Saturnus in.Daarnaast zijn er ook onder andere nog de Gallische groep, de Inuit groep en de Alkyonides.
Trojanen-manen
Trojanen-manen zijn een uniek kenmerk, dat bij manen alleen gevonden is bij Saturnus. Het kenmerk houdt in dat meerdere manen zich stabiel in dezelfde baan om de planeet bevinden. Er zijn vier trojanen-manen bekend: Tethys heeft twee trojanen-manen (Telesto en Calypso) en Dione heeft ook twee trojanen-manen (Helene en Polydeuces).Tabel van alle manen
Bevestigde manen
De manen van Saturnus worden hier opgesomd op ontdekkingsjaar, van vroeger naar nu. Indien er in hetzelfde jaar meerdere manen zijn ontdekt, zijn deze gesorteerd op hun afstand vanaf Saturnus (dichtbij naar verder weg).| Naam | Afbeelding | Ontdekkingsjaar | Ontdekker | Doorsnede (km) | Massa (x1015 kg) |
Afstand van planeet (km) | Locatie |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Titan |  |
1655 | Christiaan Huygens | 5.151 | 134.520.000 | 1.221.930 | - |
| Iapetus |  |
1671 | Giovanni Cassini | 1.469 | 1.805.635 | 3.560.820 | - |
| Rhea |  |
1672 | Giovanni Cassini | 1.527 | 2.306.518 | 527.108 | - |
| Tethys |  |
1684 | Giovanni Cassini | 1.062 | 617.449 | 294.619 | - |
| Dione |  |
1684 | Giovanni Cassini | 1.123 | 1.095.452 | 377.396 | - |
| Mimas |  |
1789 | William Herschel | 396 | 37.493 | 185.404 | - |
| Enceladus |  |
1789 | William Herschel | 504 | 108.022 | 237.950 | E-ring |
| Hyperion |  |
1848 | W. Bond G. Bond W. Lassell |
270 | 5.620 | 1.481.010 | naast Titan |
| Phoebe |  |
1899 | William Pickering | 213 | 8.292 | 12.869.700 | Noorse groep |
| Janus |  |
1966 | Audouin Dollfus | 179 | 1.898 | 151.472 | co-orbitaal met Epimetheus |
| Epimetheus |  |
1977 | J. Fountain S. Larson |
116 | 527 | 151.422 | co-orbitaal met Janus |
| Atlas |  |
1980 | Voyager 2 | 30 | 6,6 | 137.670 | A-ring |
| Prometheus |  |
1980 | Voyager 2 | 86 | 160 | 139.380 | F-ring |
| Pandora |  |
1980 | Voyager 2 | 81 | 137 | 141.720 | F-ring |
| Telesto |  |
1980 | Voyager 2 | 25 | 9 | 294.619 | Trojanen-maan van Tethys |
| Calypso |  |
1980 | Voyager 2 | 21 | 6 | 294.619 | Trojanen-maan van Tethys |
| Helene |  |
1980 | Voyager 2 | 35 | 24 | 377.396 | Trojanen-maan van Dione |
| Pan |  |
1990 | Voyager 2 | 28 | 5 | 133.584 | Encke-scheiding in A-ring |
| Kiviuq | 2000 | B. Gladman J. Kavelaars en anderen.. |
16 | 3 | 11.294.800 | Inuit groep | |
| Ijiraq | 2000 | B. Gladman J. Kavelaars en anderen.. |
12 | 1,2 | 11.355.316 | Inuit groep | |
| Paaliaq | 2000 | B. Gladman J. Kavelaars en anderen.. |
22 | 7 | 15.103.400 | Inuit groep | |
| Skathi | 2000 | B. Gladman J. Kavelaars en anderen.. |
8 | 0,35 | 15.672.500 | Noorse groep | |
| Albiorix | 2000 | M. Holman | 32 | 22 | 16.266.700 | Gallische groep | |
| Erriapo | 2000 | B. Gladman J. Kavelaars en anderen.. |
10 | 0,7 | 17.236.900 | Gallische groep | |
| Siarnaq | 2000 | B. Gladman J. Kavelaars en anderen.. |
40 | 44 | 17.776.600 | Inuit groep | |
| Tarvos | 2000 | B. Gladman J. Kavelaars en anderen.. |
15 | 2,3 | 18.562.800 | Gallische groep | |
| Mundilfari | 2000 | B. Gladman J. Kavelaars en anderen.. |
7 | 0,23 | 18.725.800 | Noorse groep | |
| Suttungr | 2000 | B. Gladman J. Kavelaars en anderen.. |
7 | 0,23 | 19.579.000 | Noorse groep | |
| Thrymr | 2000 | B. Gladman J. Kavelaars en anderen.. |
7 | 0,23 | 20.278.100 | Noorse groep | |
| Ymir | 2000 | B. Gladman J. Kavelaars en anderen.. |
18 | 4 | 22.429.673 | Noorse groep | |
| Narvi | 2000 | S. Sheppard D. Jewitt J. Kleyna |
7 | 0,23 | 19.395.200 | Noorse groep | |
| Methone |  |
2004 | Cassini-Huygens | 3,2 | 0,02 | 194.400 | Alkyonides |
| Pallene |  |
2004 | Cassini-Huygens | 5 | 0,05 | 212.280 | Alkyonides |
| Polydeuces |  |
2004 | Cassini-Huygens | 2,6 | 0,03 | 377.396 | Trojanen-maan van Dione |
| Bebhionn | 2004 | S. Sheppard D. Jewitt J. Kleyna |
6 | 0,15 | 17.153.520 | Gallische groep | |
| S/2004 S 13 | 2004 | S. Sheppard D. Jewitt J. Kleyna |
6 | 0,15 | 18.056.300 | Noorse groep | |
| S/2004 S 17 | 2004 | S. Sheppard D. Jewitt J. Kleyna |
4 | 0,05 | 19.099.200 | Noorse groep | |
| Bergelmir | 2004 | S. Sheppard D. Jewitt J. Kleyna |
6 | 0,15 | 19.104.000 | Noorse groep | |
| Hati | 2004 | S. Sheppard D. Jewitt J. Kleyna |
6 | 0,15 | 19.709.300 | Noorse groep | |
| S/2004 S 12 | 2004 | S. Sheppard D. Jewitt J. Kleyna |
5 | 0,09 | 19.905.900 | Noorse groep | |
| Farbauti | 2004 | S. Sheppard D. Jewitt J. Kleyna |
5 | 0,09 | 19.984.800 | Noorse groep | |
| Aegir | 2004 | S. Sheppard D. Jewitt J. Kleyna |
6 | 0,15 | 20.482.900 | Noorse groep | |
| Bestla | 2004 | S. Sheppard D. Jewitt J. Kleyna |
7 | 0,23 | 20.570.000 | Noorse groep | |
| S/2004 S 7 | 2004 | S. Sheppard D. Jewitt J. Kleyna |
6 | 0,15 | 20.576.700 | Noorse groep | |
| Fenrir | 2004 | S. Sheppard D. Jewitt J. Kleyna |
4 | 0,05 | 21.930.644 | Noorse groep | |
| Fornjot | 2004 | S. Sheppard D. Jewitt J. Kleyna |
6 | 0,15 | 24.504.879 | Noorse groep | |
| Daphnis |  |
2005 | Cassini-Huygens | 7,6 | 0,084 | 136.505 | A-ring |
| Skoll | 2006 | S. Sheppard D. Jewitt J. Kleyna |
6 | 0,15 | 17.473.800 | Noorse groep | |
| Greip | 2006 | S. Sheppard D. Jewitt J. Kleyna |
6 | 0,15 | 18.065.700 | Noorse groep | |
| Hyrrokkin | 2006 | S. Sheppard D. Jewitt J. Kleyna |
8 | 0,35 | 18.168.300 | Noorse groep | |
| Jarnsaxa | 2006 | S. Sheppard D. Jewitt J. Kleyna |
6 | 0,15 | 18.556.900 | Noorse groep | |
| S/2006 S 1 | 2006 | S. Sheppard D. Jewitt J. Kleyna |
6 | 0,15 | 18.930.200 | Noorse groep | |
| Surtur | 2006 | S. Sheppard D. Jewitt J. Kleyna |
6 | 0,15 | 22.288.916 | Noorse groep | |
| Kari | 2006 | S. Sheppard D. Jewitt J. Kleyna |
7 | 0,23 | 22.321.200 | Noorse groep | |
| Loge | 2006 | S. Sheppard D. Jewitt J. Kleyna |
6 | 0,15 | 22.984.322 | Noorse groep | |
| Anthe |  |
2007 | Cassini-Huygens | 1 | 0,007 | 197.700 | Alkyonides |
| S/2007 S 2 | 2007 | S. Sheppard D. Jewitt J. Kleyna B. Marsden |
6 | 0,15 | 16.560.000 | Noorse groep | |
| Tarqeq | 2007 | S. Sheppard D. Jewitt J. Kleyna |
7 | 0,23 | 17.910.600 | Inuit groep | |
| S/2007 S 3 | 2007 | S. Sheppard D. Jewitt J. Kleyna |
5 | 0,09 | 20.518.500 | Noorse groep | |
| Aegaeon |  |
2008 | Cassini-Huygens | 0,5 | 0,0001 | 167.500 | G-ring |
| S/2009 S 1 |  |
2009 | Cassini-Huygens | 0,3 | 0,0001 | 117.000 | B-ring |
| Peggy |  |
2014 | Cassini-Huygens | onbekend | onbekend | onbekend | A-ring |
Niet bevestigde manen
De volgende objecten (gevonden door Cassini) zijn niet bevestigd als een maan. Het is niet duidelijk of dit echte manen of slechts deeltjes van de F-ring zijn.| Naam | Afbeelding | Ontdekkingsjaar | Ontdekker | Doorsnede (km) | Afstand van planeet (km) | Locatie |
|---|---|---|---|---|---|---|
| S/2004 S 3 |  |
2004 | Cassini-Huygens | 3 tot 5 | 140.300 | F-ring |
| S/2004 S 4 | 2004 | Cassini-Huygens | 3 tot 5 | 140.300 | F-ring | |
| S/2004 S 6 |  |
2004 | Cassini-Huygens | 3 tot 5 | 140.130 | F-ring |