Op de opname van 22 oktober 2013 zijn de spaken in de B-ring als lichte vlekken te zien, net rechts van het midden.

Wetenschappers verwachten dat de spaken binnenkort zullen verdwijnen, het equinox nadert op het noordelijk halfrond van Saturnus.
De zon staat dan recht boven de evenaar van Saturnus. De dag duurt dan net zo lang als de nacht (ook wel dag- of nachtevening).


Hoe de spaken ontstaan is nog niet helemaal duidelijk, maar wetenschappers weten dat de spaken niet meer verschijnen als
de zon hoger aan de hemel staat van Saturnus. Men vermoedt dat dit te maken heeft met de microscopisch kleine deeltjes
in de ringen, die een elektrische lading kunnen vasthouden en boven de ringen gaan zweven om zo de spaken te vormen.


Cassini heeft de ringen van Saturnus heel wat keren gefotografeerd. Op de opname van de B-ring zijn verticale randstructuren te zien die uit de ring oprijzen en schaduwen op de ring werpen. Dit mooie verschijnsel behoort tot de hoogste structuren in de hoofdringen van Saturnus.


De D-ring van Saturnus is goed te herkennen, de ring bevindt zich tussen de heldere C-ring en Saturnus.
Op de opname is de D-ring te zien als een wazige smalle boog die zich uitstrekt tot rechts bovenin de hoek.

Als alles volgens plan verloopt zal Cassini tijdens zijn laatste banen (flyby 126) in 2017 tussen de D-ring en Saturnus heen vliegen.
Wetenschappers zijn heel benieuwd wat dit voor onbekende gegevens op zal leveren.

Op de opname genomen op 21 oktober 2013 zijn ook 12 sterren zichtbaar.

NASA-filmpje over de toekomst van Cassini (bij Saturnus)

---

Op 25 december 2012 maakte Cassini deze opname (op een afstand van 1,1 miljoen kilometer) van de F-ring van Saturnus.
De slingers in de F-ring worden veroorzaakt door de wisselwerking tussen Prometheus en de ringdeeltjes.

---

Cassini maakte de afgelopen jaren foto's van glinsterende sporen in de F-ring, die werden veroorzaakt
door poreuze sneeuw- en ijsbrokken met een doorsnede van een paar honderd meter.

Eerder was al ontdekt dat Prometheus met zijn zwaartekracht golven,
verdichtingen en strak opgewonden spiraalpatronen in de F-ring veroorzaakt.

---

Het ringenstelsel van Saturnus bestaat voor meer dan negentig procent uit ijsdeeltjes, terwijl het materiaal waaruitSaturnus zelf is ontstaan ongeveer voor de helft uit gesteente bestond. Hierdoor is het aannemelijk dat de ijsdeeltjes ergens anders vandaan zijn gekomen.

Het ontstaan van de ringen van Saturnus vond waarschijnlijk plaats toen een maan (of komeet) ter grootte van Titan naar de planeet toe is getrokken. Getijdenkrachten hebben de ijsmantel van dezemaan/komeet losgemaakt en zo konden de ringen worden gevormd.

Saturnus had vroeger waarschijnlijk een groter ringenstelsel dan nu. De rotsachtige kern is waarschijnlijk op het oppervlak van Saturnus terecht gekomen.
Uit een deel van het ijsmateriaal zijn de ijsmanen Enceladus, Dione en Tethys gevormd.

---

Cassini maakte een opname van de F-ring waarop te zien is dat Prometheus,
die langs de binnenrand van de F-ring van Saturnus draait, door zijn zwaartekrachtsveld
boeggolven in het ringmateriaal veroorzaakt, waardoor uit ijsdeeltjes
heldere ijsballen met afmetingen tot twintig kilometer kunnen ontstaan.


Op 1 juni 2010 maakte Cassini onderstaande opname van Prometheus
op een afstand van 1,3 miljoen kilometer van Saturnus.

---

Cassini maakte een opname van eenmini-maantje, die zelf niette zien is en zich
in het centrum van de propellervorm bevindt, in de buurt van de Encke Gap
van de A-ring (gemarkeerd met een rode pijl).

De A-ring is de buitenste ring van de hoofdring van Saturnus. De maan
heeft waarschijnlijk een doorsnede van ongeveer een kilometer.
De propellervorm, veroorzaakt door het maantje in het ringmateriaal,
is ongeveer 5 km breed.


De opnames van de propellervormen, die sinds 2006 worden gemaakt door Cassini,
worden verzamelt in een catalogus om een beter beeld te krijgen van
de wisselwerking van materiaal tussen manen en ringen.
De helder verlichte propellervorm op de opname is Earhart genoemd,
naar de Amerikaanse aviatrix Amelia Earhart.

In het ringenstelsel van Saturnus bevinden zich waarschijnijk miljoenen van deze maantjes.
Deze maantjes zijn gemiddeld ongeveer vijfhonderd meter groot.
De sporen die zij achterlaten kunnen duizenden kilometers lang en een paar kilometer breed zijn.


Cassini maakte op 5 juli 2010 van dichtbij eenopname van Daphne in de Keeler Gap.

---

Rond Saturnus is een nieuwe ring ontdekt met een totale doorsnede van ongeveer
18 miljoen kilometer. De stofring is buitengewoon ijl en bestaat uit kleine ijs- en stofdeeltjes.

Het is tot nu toe de grootstering om een planeet in het hele zonnestelsel
op een afstand van 6 tot 12 miljoen kilometer afstand van Saturnus,
en heeft een dikte van meer dan 2 miljoen kilometer.

De Spitzer Space Telescope heeft de heel geringe warmtestraling van de stofdeeltjes
in de ring gemeten. De deeltjes zijn afkomstig van Phoebe, veroorzaakt door inslagen
van kometen en meteorieten en dan de ruimte in worden geworpen.


De ring ligt scheef ten opzichte van de andere ringen, en draait in de verkeerde richting,
net als Phoebe zelf, die in de nieuw ontdekte ring draait.
Er zouden een miljoen aardes nodig zijn om de ring te vullen.
De nieuwe ring geeft ook een verklaring voor het uiterlijk van Japetus,
die op kleinere afstand rond Saturnus draait. Eén halfrond van Japetus is heel donker,
waarschijnlijk door de stofdeeltjes die uit de ring neerslaan op de maan.

---

Cassini heeft het 62ste maantje van Saturnus ontdekt.
Het is het eerste maantje, die via zijn eigen schaduw werd gevonden en
bevindt zich binnen de Cassini-scheiding (tussen de A- en de B-ring).

Het gaat waarschijnlijk om een klomp ijs, of een verzameling ijsbrokken
die door eigen zwaartekracht bijeen wordt gehouden.


Het ringenstelsel is rond 11 augustus naar de zon gericht (equinox), waardoor het maantje een
schaduw van 41 kilometer op de ringen wierp en ongeveer 200 meter boven het ringvlak uitstak.

De zon stond loodrecht op de evenaar van Saturnus en daardoor waren de ringen voor een keer donker.
Op Saturnus zelf was slechts een hele dunne schaduw te zien. Alleen de F-ring weerkaatst het zonlicht.

---

Saturnus nadert zijn equinox, dan staat de zon vrijwel recht boven
zijn evenaar en wordt het ringenstelsel van opzij belicht.
Alles wat er nu iets boven steekt werpt lange schaduwen op het ringvlak.

Op de opnamen van Cassini zijn de schaduwwerkingen van Mimas en Tethys te zien.


In de Greenwich-sterrenwacht bij Londen is een nieuwe tentoonstelling over Saturnus geopend.

---

Cassini maakte opnamen van het ringenstelsel, rond de dag-en-nachtevening van Saturnus,
die om de 15 jaar plaatsvindt. De structuren en verticale golfbewegingen langs de rand
van de ring worden veroorzaakt door de maan Daphnis met een doorsnede
van acht kilometer, die binnen de A-ring om Saturnus draait.


Door de invloed van Daphnis blijft een 42 kilometer brede zone, de Keeler Gap, in de A-ringleeg.
De deeltjes verheffen zich van een half tot ongeveer anderhalve kilometer boven het ringvlak.
Gemiddeld zijn de ringen van Saturnus maar tien meter dik.

---

Mooie opname van Prometheus, die voortdurend de F-ring van Saturnus verstoord.


Periodiek trekt de maan slingers van materiaal uit de F-ring,
de foto is gemaakt door Cassini op 12 maart 2009.

---

Schaduw van Tethys op de F-ring en een deel van de A-ring,
de opname is door Cassini gemaakt op 20 maart 2009.


Schaduw van Mimas op de F en A-ring, opname gemaakt op 7 april 2009

---

Op 8 januari werden voor het eerst schaduwen op de ringen van Saturnus ontdekt en uitvergroot.
De schaduwen werden veroorzaakt door duizenden rotsblokken en kleine manen, de opname
werd gemaakt door Cassini op een afstand van 1.141.262 kilometer van de ringen.


De grote schaduw is van Mimas, zelf niet zichtbaar en bevindt zich ongeveer
op een afstand van 70.000 kilometer van de buitenkant van de B-ring.
In augustus is de equinox, vanaf de aarde kijken we dan tegen de zijkant
van de ringen aan en worden de schaduwen op de ringen nog langer.

---

Cassini maakte op 8 januari een opname van de langgerekte schaduw van Epimetheus
op het ringenstelsel van Saturnus (en op 12 februari van Pan).
Op de opname is Epimetheus zelf niet te zien, als zijn schaduw op de A-ring valt.


Wanneer het zonlicht schuin van boven of schuin van onderen op de ringen schijnt,
zijn de schaduwen van de manen niet te zien. Maar wanneer het ringenstelsel van opzij
door de zon wordt beschenen, dit heet equinox of nachtevening, dan staat de zon
boven de evenaar en vallen de langgerekte schaduwen op deringen.

Op 11 augustus 2009 wordt het ringenstelsel van hooguit enkele tientallen meters dik van
opzij verlicht. Waarnemingen van het equinox kunnen veel informatie opleveren over de verticale
structuur van het ringenstelsel, dat uit kleine rotblokken, ijsklompen en gruisdeeltjes bestaat.


In het midden van de opname van werpt Pan een schaduw op de A-ring,
terwijl hij zijn baan volgt door de Encke Gap.

---

Cassini heeft op 27 oktober 2008 een klein maantje ontdekt in de buitenste G-ring van Saturnus.
Wetenschappers denken dat dit maantje de belangrijkste materiaalbron van de G-ring is.

Het is de derde ontdekking van een maantje in een van de ringenbogen van Saturnus
en men verwacht dat er meer van dit soort kleine maantjes in de ringen zijn.


Aan de binnenrand van de G-ring bevindt zich een verdichting van ringmateriaal die zich
over 1/6 deel van de omtrek van de ring uitstrekt. In de verdichting bevindt zich
het maantje met een doorsnede van ongeveer 500 meter.

Het materiaal van deze ringbogen ontstaat door meteorietinslagen op de maantjes
en botsingen tussen de maantjes met andere brokstukken in het ringenstelsel.

---

Cassini maakte een mooie opname van de F-ring. De slingers worden veroorzaakt
door Prometheus, ieder keer als de maan tijdens zijn ronde de F-ring nadert.

De opname is gemaakt op 30 september 2008 op een afstand van 970.000 kilometer van Saturnus.

---

De aantrekkingskracht van Prometheus verandert de vorm van de baan
van de kleine ijsdeeltjes in de F-ring van Saturnus.

Elk van deze diagonale vorm, streamer-channels genoemd, laat
een nadering van Prometheus zien aan de binnenkant van de ring.


Andere snelle veranderingen in de F-ring worden veroorzaakt door kleine natuurlijke satellieten.
Het is waarschijnlijk de enige plaats in ons zonnestelsel waar dagelijks botsingen tussen objecten voorkomen.

De F-ring is misschien wel de meest ongewone en dynamische ring van alle ringen.
De ring heeft meerdere structuren en kan veranderen op tijdschalen tussen enkele uren en jaren.

Beelden van Cassini uit 2006 en 2007 laten zien dat veranderingen voorkomen als er
kleine natuurlijke satellieten aanwezig zijn. Een object met een doorsnede van ongeveer
5 kilometer wordt als de veroorzaker van de veranderingen gezien en is ontdekt in 2004.

---

Saturnus blijkt net als Neptunus ringbogen te hebben. Ringbogen zijn ijle ringen
van microscopisch kleine stofdeeltjes die de planeet niet helemaal omringen.

De ringbogen zijn ontdekt door Cassini en vallen samen met de banen van Anthe en Methone. De bogen
bestaan uit stofjes die de ruimte in geworpen zijn bij inslagen van micrometeorieten op de twee maantjes.
In de loop van de tijd verspreiden deze stofjes zich over de volledige omloopbaan van de ring,
maar door de periodieke zwaartekrachtwerking van Mimas wordt dit verhindert.


Op de opname is de ringboog en het maantje Anthe te zien.

Mimas is er ook de oorzaak van dat Anthe en Methone een beetje heen en weer slingeren
in hun baan, op dezelfde plek waar nu de ringbogen zijn gevonden.

Eerder is in de G-ring van Saturnus een onvolledige ringboog ontdekt,
die ook het gevolg is van verstoringen van Mimas.

Ook in de banen van Pan, Janus, Pallene en Epimetheus bevinden zich stofdeeltjes die ijle ringen
vormen, maar die omringen Saturnus wel helemaal, hier is geen zwaartekrachtwerking.


De pijlen wijzen naar de plek waar de maantjes zich bevinden,
Anthe in de linker bovenhoek en Methone rechts onderin.

---

Cassini heeft bewijs gevonden van onbekende en vrijwel onzichtbare ringbogen rond Saturnus.
Het bestaan van deze ringen leidt men af door twee vreemde onderbrekingen in de
voortdurende stroom hoogenergetische deeltjes rondom de planeet.

Deze onderbrekingen komen overeen met de omloopbanen van twee recent ontdekte maantjes,
Methone en Anthe, die slechts 1 tot 2 kilometer groot zijn, hieruit blijkt dat niet alleen
de grotere manen van Saturnus ringmateriaal produceren.

Beide maantjes zijn in 2004 door Cassini ontdekt en bevinden zich tussen de omloopbanen van
Mimas en Enceladus. De twee nieuwe ringen bevinden zich langs de banen
van twee nieuwe maantjes, wat waarschijnlijk betekent dat zelfs de kleinste maantjes
in staat zijn om een bron van materiaal te vormen voor de ringen Saturnus.

Het gat dat Cassini heeft waargenomen rondom Methone en Anthe is echter zo groot, 1000 tot
3000 kilometers, dat dit niet verklaard kan worden door de aanwezigheid van deze maantjes alleen.


Het ontbreken van elektronen in deze 1000 tot 3000 kilometer brede gordels toont aan dat zich hier
stofdeeltjes bevinden, die door de beide maantjes zijn achtergelaten. Dat stof komt waarschijnlijk vrij bij
kleine meteorietinslagen op Methone en Anthe. Het is nog niet gelukt om de heel zwakke stofringen te fotograferen.

Methone en Anthezijn niet de enige manen die de ringen van Saturnus voeden.
Onlangs heeft men een ring van vergelijkbare oorsprong ontdekt nabij de manen Janus, Epimetheus en Pallene.
Deze vergelijkbare ring is veel gemakkelijker zichtbaar dan de vrijwel onzichtbare ringbogen nabij Methone en Anthe.

Ook de manen Enceladus en Dione leveren stof aan enkele manen van Saturnus, maar dan via een
geheel ander mechanisme, namelijk het uitstoten van ijzig materiaal vanuit het inwendige van de manen.

---

De A-ring van Saturnus neemt als een enorme spons ijsmateriaal op dat door Enceladus is uitgestoten,
dat blijkt uit waarnemingen van Cassini. Onderzoekers gingen er van uit dat door de afstand van
100.000 kilometer tussen de A-ring en Enceladus er geen direct contact tussen de twee was.
Maar nu blijkt dat de actieve ijsfonteinen van Enceladus materiaal afgeven aan de buitenrand van de A-ring.


Het was al bekend dat de ijsfonteinen materiaal aan de E-ring afstaan.
De deeltjes die door Enceladus de ruimte in worden geblazen, worden daar geïoniseerd
door het licht van de zon. Ze krijgen een elektrische lading en hierdoor gevoeliger
voor het sterke magnetische veld van Saturnus. Door dit magnetische veld worden ze naar
de polen geleid, onderweg kunnen ze de A-ring kruisen en worden opgenomen.

---

De lijnpatronen in de ringen ontdekt door Cassini, zijn de kleinste en regelmatigste structuren,
die tot nu toe zijn waargenomen. Het zijn langgerekte slierten ringdeeltjes in de B-ring
en het binnenste deel van de A-ring, die gedurende lange tijd op dezelfde onderlinge afstand van
100 tot 250 meter blijven, zelfs als de snelheid van de deeltjes varieert, dit patroon is niet eerder gezien.
Deze structuur kan alleen aangetroffen worden op plekken waar de dichtheid van de ringdeeltjes hoog genoeg is.


De ijzige brokstukken in de dichtste delen van de ringen draaien hun eigen baan rond Saturnus,
met een snelheid die bepaald wordt door de afstand tot Saturnus, dus je zou verwachten
dat patronen en structuren in korte tijd worden uitgesmeerd, maar door zwaartekrachtseffecten
ontstaan er dichtheidsgolven in het ringenstelsel, waardoor dit niet gebeurt.

Cassini bevond zich vanaf de aarde gezien achter het ringenstelsel en stuurde radiosignalen
naar de aarde, maar na verder onderzoek bleken ze diffractiepatronen te bevatten.
Deze kunnen verklaard worden door aan te nemen dat het ringstelsel regelmatige lijnvormige structuren heeft.

---

Cassini heeft met zijn magnetometer de ring van elektrisch geladen atomen (ionen) rond
Saturnus in beeld gebracht, de deeltjes, ingevangen door het magnetisch veld van Saturnus,
zijn afkomstig van de geisers op Enceladus.

Het gaat om een ring van zuurstof- en waterstofionen, die langzaam rond de as van
het magnetisch veld van Saturnus bewegen en daardoor een elektrische stroom opwekken.
De stroom is het sterkst tussen de banen van Rhea en Titan.

De ring is asymmetrisch, dit komt door de invloed van de zonnewind, de stroom elektrisch geladen
deeltjes van de zon. Aan de zonzijde is hij veel dikker dan aan de nachtzijde van Saturnus.
Rond de aarde zijn ionenringen meer symmetrisch van vorm en komen
uit de ionosfeer en bij Jupiter zijn de deeltjes afkomstig van Io.


Uit andere waarnemingen van Cassini blijkt dat het ringenstelsel van Saturnus veel ouder is.
Men dacht dat de ringen van Saturnus slechts 100 miljoen jaar oud zouden zijn, maar nu blijkt dat
de ringen waarschijnlijk even oud zijn als Saturnus, dus ook ongeveer 4,5 miljard jaar oud.

Onderzoekers gingen er van uit dat de ringen van Saturnus ontstaan zouden zijn bij een
catastrofale gebeurtenis, zoals het uiteenvallen van een grote maan.
De gedachte hierbij was de relatieve helderheid van het ijzige ringmateriaal,
want als de ringen veel ouder waren, zou je verwachten dat ze donkerder
zouden zijn door de inwerking van micrometeorieten(stof) en straling.

De gegevens van Cassini geven ook aan dat verschillende delen van de ringen een verschillende leeftijd
hebben en dat het ringmateriaal steeds vervangen wordt. De ringen van Saturnus zijn er altijd al geweest,
waarbij rotsblokken, ijsklompen en mini-maantjes verpulverd worden bij onderlinge botsingen,
waarna de kleine ijs- en gruisdeeltjes weer samenklitten tot nieuwe objecten.
De helderheid van de ringen kan verklaard worden door deze kringloop, die steeds maar doorgaat.

---

Cassini had een week geleden bij de ringen van Saturnus propellervormige verstoringen in de A-ring gezien.
Nu blijkt dat zich in het buitenste deel de A-ring een gordel van minimaantjes bevindt van
een paar honderd meter in doorsnede, die waarschijnlijk de restanten vormen van een maan
met een doorsnede van enkele tientallen kilometers die bij een kosmische botsing is verbrijzeld.

Ze zijn niet zichtbaar, maar verraden hun aanwezigheid door hun
propeller-achtige verstoringen in het omringende ringmateriaal.


De propellervormige verstoringen zijn het gevolg van de zwaartekrachtinvloed die de minimaantjes
uitoefenen op de ringdeeltjes in hun omgeving. Onderzoekers hebben berekend dat de A-ring
vele duizenden van deze maantjes bevat, die een ring binnen een ring vormen.

Deze ring heeft een doorsnede van 3200 kilometer, dit is maar een klein stukje van het gehele ringstelsel
van Saturnus, dat in totaal 250.000 kilometer groot is, dit is 2/3 van de afstand aarde-maan.

Iedere propellerstructuur is ongeveer 16 kilometer lang. In 2006 zijn ook een aantal van deze structuren
ontdekt, maar een serie foto's heeft het team nu in staat gesteld om het aantal minimaantjes uit te rekenen.
Dit blijken er vele duizenden te zijn.

Deze ontdekking ondersteunt de theorie dat het ringstelsel van Saturnus in miljoenen jaren
geleidelijk gevormd is door een botsingen manen en daarna weer van ringdeeltjes.

---

Nieuwe waarnemingen van Cassini laten stofringen zien die altijd naar de zon wijzen
en dat de massa van de ringen hoger is dan gedacht.
Dit betekent dat de ringen veel ouder kunnen zijn dan voorheen werd aangenomen.

De stofringen die zijn waargenomen bestaan uit heel kleine deeltjes, met een uitgerekte vorm,
waarvan de langste as altijd richting de zon wijst. De stofdeeltjes in deze zonnebloemringen
lijken door het zonlicht verplaatst te worden of door elektrische ladingen in nabije ringen.

Ook zijn er propellervormige verstoringen in de A-ring te zien, één van de helderste ringen van Saturnus.
De verstoringen worden veroorzaakt door maandeeltjes met een grootte van een paar honderd meter.
De zwaartekracht van Saturnus zorgt ervoor dat de ringdeeltjes geen grotere objecten kunnen vormen.


Op de opname zijn vier propellerachtige vormen in de A-ring te zien, sinds 2006 zijn er
verschillende ontdekt. Ze zijn ongeveer zo groot als een Egyptische piramide.

De opmerkelijkste ontdekking is dat de heldere B-ring dikker is dan gedacht.
Waarnemingen laten zeer dichte stofklonten zien, waardoor de massa van de B-ring driemaal hoger is.
De meeste astronomen denken dat de ringen van Saturnus zijn ontstaan bij het uiteenvallen van een maan.
De nieuwe massa van de B-ring geeft aan dat de omvang van het oorspronkelijke object
vele honderden kilometers geweest moet zijn.

---

De deeltjes van de ijle G-ring van Saturnus ontstaan waarschijnlijk uit de heldere boog
van grotere ijsbrokken, tot een meter in doorsnede, die zich aan de binnenrand van de G-ring bevinden.
Deze grote brokken worden bijeen gehouden door de invloed van de zwaartekracht van Mimas.

De puinbrokken zijn misschien restanten van een uiteen gevallen maantje, met een doorsnede van 100 meter.
Door botsingen met kleine meteorietjes ontstaan kleinere stofdeeltjes die de boog laten oplichten.
Het magnetische veld van Saturnus zorgt ervoor dat de fijne deeltjes de G-ring vormen.


De G-ring bevindt zich buiten de meest opvallende ringen van Saturnus en wordt niet bijeengehouden
door herdermaantjes zoals bij andere ringen, of door een maan van ringmateriaal voorzien, zoals bij Enceladus.

Op opnamen van Cassini is te zien dat zich aan de binnenkant van de G-ring een heldere, ongeveer
250 kilometer brede boog bevindt, die zich over ongeveer een zesde deel van de ring uitstrekt.
Soortgelijke ringbogen zijn ook bij Neptunus te zien.
Waarschijnlijk zal de G-ring er over 100 of 1000 jaar heel anders uitzien.
Cassini zal over anderhalf jaar goed op de ringboog moeten kunnen kijken, want dan passeert
hij de G-ring op een afstand van ongeveer 1000 kilometer van de brokstukken vandaan.

---

Cassini maakte een opname van een helder voorwerp in de F-ring. Wat ook interessant is, is de donkere snede,
gelijk onder het heldere voorwerp, die de ring in tweeën lijkt te snijden.


Onderzoekers zoeken voortdurend naar kleine, bewegende brokken, zoals ook naar de effecten van de herdersmaan
Prometheus wordt gekeken. De opname is gemaakt op 5 mei 2007 op een afstand van 2,1 miljoen kilometer.

---

Cassini maakte 28 april 2007 deze mooie opname van meer dan twaalf spaken in het buitenste deel van de heldere B-ring.
Het gebied van de spaken in het midden van de opname is ongeveer 5000 kilometer lang en 2000 kilometer breed.

De donkere vormen, die binnen enkele minuten kunnen ontstaan, blijven soms urenlang zichtbaar.
Hun bestaan is al bekend sinds de vluchten van de Voyagers in 1980/81. Ze zijn echter niet altijd te zien.
Onderzoek heeft aangetoond dat spaken alleen ontstaan wanneer het zonlicht onder een heel kleine hoek op het ringvlak valt.
Deze kleine hoek is er weer sinds de tweede helft van 2005. Het verschijnsel wordt veroorzaakt doordat elektrostatische
en magnetische krachten, microscopisch kleine ringdeeltjes uit het ringvlak optillen.


Links van het midden markeren de twee donkere openingen de Cassini scheiding, deze is 4800 kilometer breed.
De afstand van Cassini tot Saturnus was 1,6 miljoen kilometer.

---

Wetenschappers onderzochten de gegevens van Cassini en kwamen tot de conclusie,
dat de ringen waarschijnlijk twee tot drie keer massiever zijn dan we nu denken.

De Voyager maakte in 1981 berekeningen van de ringen, maar de kwaliteit van de foto's waren toen
niet duidelijk genoeg om dit te ontdekken. Nu blijkt dat de B-ring, één van de twee helderste ringen
van Saturnus, veel meer gaten en samengeklonterd materiaal bevat.

Cassini keek gedurende een aantal maanden naar sterbedekkingen door de ringen heen en twee keer naar de zon.
Bij zo'n bedekking schuift een ster achter de ring langs. Precisiemetingen in verschil in de helderheid van de ster geven dan
informatie over de structuur van de ring, er werd aangenomen dat de ijzige deeltjes in de ring gelijkmatig verdeeld waren.
Nu blijkt dat ze samenklonteren tot groepjes van dertig tot vijftig meter, gescheiden door vrijwel lege gebieden.


Doordat het binnenste deel van zo'n samengeklonterde groep een hogere baansnelheid heeft dan het buitenste deel, vallen
de klonten weer uit elkaar wanneer hun afmetingen te groot worden. Op een ander plek ontstaan dan weer nieuwe klonten.
Materiaal blijft ook niet altijd op dezelfde samengeklonterde rotsblok hangen. Deeltjes springen van rotsblok naar rotsblok.
Af en toe wordt er zelfs zo'n deel vernietigd en kunnen er nieuwe rotsblokken vormen.

Dit is niet de eerste keer dat samengeklonterd materiaal in de ringen van Saturnus wordt ontdekt.
Het is al langer bekend dat de buitenste A-ring uit gasklompen bestaat, in deze ring bevinden de deeltjes zich
verder uit elkaar, waardoor ze beter te onderscheiden zijn van het normale materiaal in de ring.

De conclusie is nu dat de deeltjesverdeling en de massa van de B-ring en de andere ringen anders is dan gedacht.
Mede door de klonterige structuur van de B-ring leiden de Cassini-onderzoekers af dat de ring
twee maal zo zwaar is als tot nu toe altijd werd aangenomen.

---

Cassini maakte deze opname van Saturnus met zijn ringen vanaf een hoogte van 1,23 miljoen kilometer.
Cassini was nog nooit zo hoog boven Saturnus geweest. De opname duurde 2,5 uur.

De ringen zijn helder en de zonzijde van Saturnus is overbelicht.
Bij de noordpool zijn op de grens tussen dag- en nachtzijde net wat wolken te zien,
de zuidpool licht op door tegen de ringen weerkaatsend zonlicht.

---

De twee foto's zijn door Cassini met een tijdsverschil van 8 minuten genomen en laten heldere, zich
samenvoegende vormen zien en grote delen stof in de voortdurend veranderende F-ring van Saturnus.

---

Prometheus veroorzaakt door zijn aantrekkingskracht aan de binnenkant van de F-ring
donkere strepen in de F-ring terwijl de maan passeert.


De foto is gemaakt door Cassini terwijl deze Prometheus volgde om de ringen
wat ongeveer 14 uur duurde op een afstand van ongeveer 1,5 miljoen kilometer.

---

Op 1 november 2006 werd deze foto door de Cassini van de B-ring gemaakt
op een afstand van 1,7 miljoen kilometer tot Saturnus.
Het is eigenlijk een samenstelling van twee foto's van de B-ring, ongeveer 45 seconden na elkaar genomen.

De hoogste spaken zijn ongeveer 2.500 kilometer lang en ongeveer 600 kilometer breed.
De afstand tussen de hoogste spaken en de ringen is ongeveer 8500 kilometer.
Na ongeveer drie en een half uur verdwijnen ze weer.

---

Cassini maakte een mooie opname van de F-ring, die verstoord wordt door de aantrekkingskracht
van verschillende kleine maantjes, die in of bij de F-ring draaien en op de opname verschillend
in doorsnede lijken te zijn.


De opname is gemaakt op een afstand van 255.000 kilometer.

---

Cassini kon de ijle, dunne ringen waarnemen door gebruik te maken van tegenlicht,
terwijl Cassini zich aan de schaduwzijde van Saturnus bevond en de kleine stofdeeltjes
in de planeetringen van achteren beschenen werden door de zon.

Eén ring draait samen met de banen van de maantjes Janus en Epimetheus (nieuws 20 september),
de andere nieuwe ring draait met de baan van het maantje Pallene, die is ontdekt in 2004 door Cassini.

In de Cassinischeiding, dit is de donkere zone tussen de heldere A- en B-ring,
zijn nog twee smalle ringen ontdekt door Cassini, deze ringen waren niet zichtbaar
op foto's van de Voyagers die begin jaren tachtig langs Saturnus vlogen.


In de D-ring, vlakbij Saturnus, is een regelmatig golfpatroon gezien, dat lijkt op golfplaten.
De golflengte van dit patroon is de afgelopen jaren minder geworden en sterrenkundigen
denken dat het een aflopen proces is, dat in het midden van de jaren tachtig op gang
is gebracht door de botsing van een komeet of een planetoïde.


Het golfpatroon ziet eruit als heldere ringbogen met een regelmatige, onderlinge afstand van 30 kilometer.
In 1995 had de Hubble Space Telescope ook een regelmatig golfpatroon aangetroffen in de D-ring,
maar toen met een tussenliggende afstand van 60 kilometer, dit betekent dat de vorm van de D-ring in de
laatste tien jaar is veranderd. De meeste andere ringen van Saturnus zijn al tientallen jaren gelijk gebleven.

Zie het nieuws van 20 september 2006

---

Cassini maakte een opname van een groep heldere spaken, die zich dicht bijelkaar bevinden in de B-ring.
Onderzoekers zijn nog steeds op zoek naar een verklaring hoe deze geheimzinnige, spaakachtige ringen zijn ontstaan.

Het waarnemen van de spaken vond plaats aan de kant waar de ringen uit de schaduw van Saturnus draaien.
De spaken verschijnen regelmatig op deze plek.

In het midden van de opname is ook een gebied te zien waar vage, lichte spaakringen
te onderscheiden zijn van de iets donkerdere ringen.
De opname is gemaakt op een afstand van 1,3 miljoen kilometer.

---

Cassini heeft een nieuwe brede, ijle ring ontdekt, die samenvalt met de banen
van Janus en Epimetheus, de Janus/Epimetheus-ring.

De ring bevindt zich buiten de heldere hoofdring van Saturnus en binnen de G en E-ring.
De G-ring heeft een scherpe binnenrand en de E-ring is de brede, ijle ring buiten de G-ring.


De opname is door Cassini gemaakt, terwijl deze zich aan de schaduwkant van Saturnus bevond en de zon vanaf
de andere kant op Saturnus scheen, hierdoor kun je de kleine stof- en ijsdeeltjes van de nieuwe ring beter zien,
deze deeltjes zijn misschien wel gedeeltelijk afkomstig van Janus en Epimetheus zelf.

De nieuwe ring is enkele duizenden kilometers breed en gaat in de toekomst waarschijnlijk H-ring heten.

Cassini maakte ook een mooie opname van de ringen van Saturnus met in de verte een klein wazig blauw stipje,
dit is onze aarde en de maan, je ziet ze iets rechtsboven het midden van de opname.

In de linker bovenhoek zijn de aarde en de maan uitvergroot.
Cassini stond nog net in goede positie om geen last te hebben van het zonlicht in de camera.

Op de opname kijk je naar de Atlantische Oceaan en de Westkust van Noord-Afrika.
De afstand van Cassini tot de aarde is 1.488.000 kilometer.

Er zijn geen foto's meer gemaakt op grote afstand van de aarde, sinds de Voyager 1 de aarde
zag als een klein blauw stipje van achter de baan van Neptunus.

Niets maakt meer indruk om onze eigen planeet op zo'n afstand in het heelal te zien.


Op deze opname zie je de uitgestrekte ijle pluimen van ijskristallen op de zuidpool van Enceladus,
die zich uitstrekken tot op duizenden kilometers afstand van Enceladus.
Deze kleine deeltjes maken uiteindelijk deel uit van de zeer ijle E-ring.

---

Daphnis, een maan van Saturnus met een doorsnede van 7 kilometer, bevindt zich in de Keeler kloof
aan de buitenste rand van de A-ring en veroorzaakt opmerkelijke golven in de ringen.

De randen van de golven zijn helder op de plaatsen waar de stukjes van de ringen
bijelkaar worden getrokken door de aantrekkingskracht van Daphnis.

---

Cassini heeft ontdekkingen gedaan in de G-ring en de E-ring van Saturnus.
De G-ring heeft een binnenring en de E-ring blijkt een dubbele vorm te hebben,
die overeenkomt met de vorm van de ringen van Jupiter.

De G-ring heeft aan de binnenkant een 7.000 kilometer brede heldere ring die uit ijzige deeltjes bestaat.
De ring ligt 27.000 kilometer buiten de F-ring en is duidelijk helderder dan de rest van de G-ring.
Cassini vloog in juni 2004 tussen de F-ring en de G-ring door, toen deze aankwam bij Saturnus,
maar ondervond toen geen last van deze ring.

De vorm wordt de boog van de G-ring genoemd en werd in mei 2005 al op een foto ontdekt.
de boog is altijd net iets helderder dan de rest van de G-ring
en bevindt zich heel dicht bij de binnenkant van de G-ring.

De onderzoekers denken dat de boog blijft bestaan door de zwaartekrachtwerking van de maan Mimas.
Dit is vergelijkbaar met de boogringen rondom Neptunus.

Waarschijnlijk is de boog van de G-ring ontstaan door een botsing
tussen kleine ijsachtige hemellichamen in de G-ring.
De kleine deeltjes die daaruit ontstonden werden waarschijnlijk beïnvloed door Mimas
en zo ontstond er een nieuwe boog aan de binnenkant van de G-ring.


Er werd ook een opvallende ontdekking gedaan bij de E-ring.
Deze ring blijkt twee lagen te hebben en heeft dus een dubbele vorm.
Vanaf de zijkant lijkt de ring in twee delen gesplitst te zijn, het lijkt of ringdeeltjes het midden mijden,
maar waarom ze dit doen is nog onduidelijk.

Het midden van de ring is donkerder dan boven en onder het midden.
Het donkere middenvlak van de E-ring is 5.00 tot 1.000 kilometer, van de ring is al eerder vastgesteld dat het materiaal afkomstig is
van ijsgeisers van de zuidpool van Enceladus, blijkt iets minder helder te zijn dan de delen erboven en eronder.

---

Cassini heeft een mooie foto gemaakt van de ringen en twee manen van Saturnus, Janus en Prometheus.
Zowel Janus als Prometheus zijn manen met een onregelmatig oppervlak en ongeveer even groot.


Net onder de ringen van Saturnus zie je Janus, doorsnede 181 kilometer en boven de ringen is
Prometheus te zien met een doorsnede van 102 kilometer, Prometheus lijkt groter op de foto, dit komt omdat
Janus zich op een afstand van 218.000 kilometer van Cassini bevindt en Prometheus 379.000 kilometer.

---

Cassini heeft een mooie foto gemaakt van Titan, deze maan van Saturnus lijkt ringen te hebben gekregen.
Maar de ringen zijn van Saturnus, deze ringen bevinden zich tussen de ruimtesonde en de maan.
Toch levert het een bijzonder mooi beeld op.


De foto werd gemaakt op een afstand van 4,1 miljoen kilometer bij Titan vandaan.
De helderheid van Epimetheus, het kleine stipje links, is iets versterkt om de zichtbaarheid te verbeteren.

---

Stofdeeltjes in de F-ring worden in hun baanbeweging sterk beïnvloed door het
Saturnusmaantje Prometheus, die net binnen de F-ring rond de planeet draait.

Op foto's van de F-ring die gemaakt zijn door Cassini is die invloed duidelijk zichtbaar.
Een Brits computermodel heeft alle waargenomen structuren goed weergegeven, en voorspelt dat ze
over ruim drie jaar nog opvallender zullen zijn, wanneer Prometheus in zijn iets elliptische baan veel
dichter bij de eveneens elliptische baanvorm van de F-ring kan komen dan nu het geval is.


Eind 2009 zullen deze merkwaardige vervormingen en lege zones zichtbaar zijn in de smalle F-ring
van Saturnus, dit voorspellen Britse planeetdeskundigen op basis van een computermodel,
waarmee het gedrag van de F-ring kan worden nagebootst.

---

Cassini heeft in 2004 opnamen gemaakt, waaruit blijkt dat zich in de A-ring van Saturnus talrijke mini-maantjes
bevinden. Het zouden er wel eens 10 miljoen kunnen zijn, met afmetingen van ongeveer honderd meter.

Volgens de onderzoekers zijn deze mini-maantjes brokstukken van een veel grotere ijsmaan, die waarschijnlijk
door de zwaartekracht van Saturnus uit elkaar is gebroken en zo de ring heeft doen ontstaan.


De witte structuren in de ringen van de rechtse foto's zijn ontstaan door de aantrekkingskracht van de mini-maantjes.

Manen als Pan en Daphnis zijn groot genoeg om gaten tussen de ringen te veroorzaken.
Mini-manen zijn echter niet sterk genoeg om gaten te veroorzaken.

De A-ring van Saturnus bevat meer materiaal dan tot nu toe werd aangenomen.
Dat blijkt uit waarnemingen van Cassini, die registreerde de helderheid van een ster, die achter
het ringenstelsel langs bewoog. Op die manier kon de materiedichtheid van de ring worden bepaald.

De A-ring is het op een na helderste deel van het ringenstelsel,
alleen de B-ring, die verder naar buiten ligt, is nog helderder.

Uit de Cassini waarnemingen blijkt ook dat het materiaal in de A-ring gegroepeerd is in langgerekte
wolken van ongeveer vijftig meter lang. Die verdichtingen ontstaan door zwaartekrachtsinvloeden
van de planeet en de ringdeeltjes zelf.

Na verloop van tijd vallen ze weer uiteen, waarna zich nieuwe deeltjeswolken vormen.
Het feit dat de meeste deeltjes in de A-ring zich in zulke wolken bevinden, betekent volgens
de onderzoekers ook dat de ring voor het grootste deel uit lege ruimte bestaat.

---

Toen de Voyagers 25 jaar geleden, in 1980 en 1981 langs Saturnus vlogen, zagen zij vreemde, snel
veranderende strepen, op willekeurige plaatsen in de ringen, die op spaken leken en gemiddeld
10.000 kilometer lang en 2000 kilometer breed waren.

In de jaren negentig zag de Hubble Space Telescope de spaken.
In 2004 toen Cassini bij Saturnus arriveerde, was er niks meer van te bekennen.


Volgens wetenschappers zullen de spaken, die het alleen gevormd worden wanneer het zonlicht onder een
heel kleine hoek, kleiner dan 20°, op het vlak van het ringenstelsel valt, in juli 2006 terugkeren,
de spaken ontstaan doordat zeer fijne stofdeeltjes, die statisch geladen zijn, af en toe ongeveer
80 kilometer uit het ringvlak opspringen en zonlicht verstrooien.

Doordat deze deeltjes het zonlicht op een andere manier weerkaatsen dan de ringen, ontstaat er een donkere schaduw.
Saturnus draait in bijna 30 jaar om de zon, maar door de afwisselende hoek waaronder Saturnus en haar ringen,
gezien vanaf de aarde, om de zon draait, wordt 15 jaar lang de noordzijde van de ringen verlicht en 15 jaar de zuidzijde.
Waarschijnlijk zijn de spaken vanaf nu weer gedurende 8 jaar te zien en daarna gedurende 7 jaar weer niet.

---

De Cassini heeft een foto gemaakt van de Cassini-scheiding,
het donkere gedeelte is de Cassini-scheiding, tussen de B- en A-ring.

Op de foto is de Cassini-scheiding alles behalve leeg, er zijn veel structuren, ringen in de scheiding te zien.
De scherpe, donkere grens net links van het midden is de buitenrand van de B-ring.

De B-ring wordt bijeengehouden door de aantrekkingskracht van de maan Mimas.


Het gebied op de foto heeft een doorsnede van 11.000 kilometer.
De afstand was ongeveer 118.000 kilometer van Cassini tot Saturnus.

---

Van binnen naar buiten is de volgorde van de ringen van Saturnus:
D-ring, C-ring, B-ring, A-ring, F-ring, G-ring en helemaal aan de buitenkant de E-ring.


Het donkere gebied dicht bij de planeet is de D-ring,
het lichte gebied links is de B-ring en daartussen ligt de C-ring.

---

Op de foto zie je Pandora en de heldere, golvende F-ring.

De golven worden veroorzaakt door Pandora die aan de buitenkant van de F-ring draait.


Kortgeleden is ontdekt dat aan de binnenkant van de F-ring dunnere gekrulde ringen draaien,
die samen een spiraalring vormen en afzonderlijk om Saturnus draait.

De afstand van Cassini tot Saturnus was 538.00 kilometer toen de foto werd genomen.

---

Prometheus nadert links aan de binnenrand van de F-ring,
zuigt er met zijn zwaartekracht een sliert stof uit en trekt zo een slinger in de ring.

Verderop doet Prometheus dit nog een keer en nog een keer.


Deze scheefgetrokken zones vormen een prachtig golfpatroon in de F-ring.

Net buiten de F-ring draait Pandora, die zijn eigen invloed op het golfpatroon uitoefent.

---

De ringen van ijs en stof rond Saturnus hebben een ijle atmosfeer die voornamelijk uit zuurstof bestaat.

De ontdekking van de atmosfeer is opvallend, omdat alleen planeten en grote manen gas
in hun zwaartekrachtsveld kunnen vasthouden.

Dat de ringenatmosfeer toch bestaat, komt doordat die steeds opnieuw wordt gevormd.

Het atmosferische gas ontstaat doordat brokken, steen en ijs in kleinere delen uiteenvallen.

Hierdoor verdampt het water door het zonlicht.
Dit water valt uiteen tot waterstof, zuurstof en geladen zuurstofatomen.
Alleen het zwaardere zuurstof blijft achter door de zwaartekracht, de rest verdwijnt in de ruimte.

Maandag 22 augustus vliegt Cassini weer langs Titan, de 6e flyby.

---

De kleuren zijn gebruikt om gegevens over de steen- of ijsbrokken in de ringen te verkrijgen.
Dit gebeurde door middel van 3 radiosignalen.


Paars geeft de steen- of ijsbrokken aan, in de B-ring, die groter zijn dan 5 centimeter.
Groen en blauw geven de brokken aan, in de A- en C-ring, die kleiner zijn dan 5 centimeter.

---

Aan de rechterkant zie je een brede en een smalle zwarte streep in de A-ring.
Dit zijn de Encke-scheiding en de Keeler-kloof.

De brede lichtpaarse band ligt ongeveer in het midden van de C-ring.

---

De foto van de G-ring is genomen op een afstand van 1.2 miljoen kilometer.

De G-ring is een vage, dunne streep.

De kleine strepen zijn sterren.

---

Deze foto is genomen op een afstand van 3,4 miljoen kilometer van Saturnus.

Je ziet ook drie manen, de grootste is Titan, iets kleiner Rhea en rechtsonder Rhea zie je nog een stipje.
Dit stipje is Enceladus.

Titan heeft een doorsnede van 5.150 kilometer.

Rhea heeft een doorsnede van 1.528 kilometer.

Enceladus heeft een doorsnede van 505 kilometer.

---

Het golvende ringenpatroon wordt veroorzaakt door het herdersmaantje Prometheus.