Elke uitzending van Vroege Vogels (VARA) is Govert Schilling te horen op zondag in Zon op Zondag met een zonnig verhaal. Precies op het moment dat de zon opkomt boven Gasterij Stadzigt in het Naardermeer (52 gr 17' 31" N, 5 gr 8' 31" O). In hooguit twee minuten per week kun je de zon steeds beter leren kennen.


Hieronder staan alle fragmenten bij elkaar verzameld.

Januari 2014

De sterrenhemel van januari
Informatie over ons zonnestelsel en Jupiter, in deze tijd van het jaar de helderste ster
aan de hemel - terwijl het niet eens een ster is (klik op beluister de reportage).

Zon Op Zondag 5 januari 8.48 uur
Uitleg van Govert Schilling waarom het lijkt dat na de kortste dag, de tijd een paar weken
hetzelfde is op het moment dat de zon opkomt (klik op beluister het gesprek).

Zon Op Zondag 12 januari 8.44 uur
De afstand van de zon tot de aarde. Zoals vaak in de wereld van de sterrenkunde, praat je al gauw in
astronomische getallen. De zon staat 400 keer verder van ons vandaan dan de maan - en dat was toch ook
al een aardig reisje voor de astronauten die er vorige eeuw naar toe vlogen (klik op beluister de reportage).

Zon Op Zondag 19 januari 8.37 uur
De opkomst van de zon boven de tuin van Vogelbescherming in Zeist. Dat is toch net een minuutje anders omdat Zeist
iets zuidelijker en iets oostelijker ligt dan Gasterij Stadzigt. Govert werpt zich deze week op de grootte van onze eigen ster.

Zon Op Zondag 26 januari 8.29 uur
Hoe mooi rond is de zon eigenlijk? We praten altijd over de aardbol, maar in werkelijkheid is onze planeet niet zo mooi rond.
Door de draaiing rond zijn as is de aarde bij de polen afgeplat. De zon draait ook om haar (zijn?) eigen as.
Is de zon aan de polen ook afgeplat?

Een kijktip van Govert:
Let in de loop van de tijd op de plaats waar de zon ondergaat.
Alleen op 21 maart en op 23 september gebeurt dat precies in het westen.

Februari 2014

De achterkant van de maan en de sterrenhemel van februari
Pink Floyd zong er al over. De zijde van de maan, die wij niet kunnen zien: 'the dark side of the moon'.
Wanneer we naar die grote gele bol aan de sterrenhemel kijken dan zien we altijd de achterkant.
Dat komt omdat de maan tijdens de omwenteling rond haar as, precies één keer rond de aarde draait.
Govert Schilling ontrafelde zondag de geheimen van de maan, en geeft de sterrenverwachting van deze maand.

Trouwens, die achterkant van de maan is niet permanent donker, maar heeft net als 'de voorkant' een
dag-nachtcyclus van ongeveer vier weken. Tijdens Nieuwe Maan, wanneer wij vanaf de aarde tegen
de onverlichte helft van de maan aankijken, baadt de achterkant van de maan in het zonlicht.

De maan is de laatste dagen veel in het nieuws. Hoofdpersoon is de Chinese maanverkenner Yutu (Konijn van Jade).
Het 140 kilo zware karretje is bezig met de oversteek van een relatief vlak deel van de maan.
Maar de tocht gaat niet zonder slag of stoot. De Yutu heeft technische problemen.
Het lijkt te maken te hebben met de slechts functionerende zonnecellen van de verkenner.

Zon Op Zondag 2 februari om 8.19 uur
Elke week Govert Schilling met een zonnig verhaal. Precies op het moment dat de zon opkomt boven Gasterij Stadzigt in
het Naardermeer (52 gr 17' 31" N, 5 gr 8' 31" O). Sinds het begin van deze serie op 5 januari is dat al een half uur eerder!

Op 2 februari van dit jaar is het om elf minuten voor half negen. Het is voor de redactie en presentatoren van Vroege Vogels
een echte eye-opener om te ontdekken dat het vaak al drie kwartier vóór zonsopgang licht begint te worden.

Deze week vertelt Govert Schilling over de leeftijd van onze ster. Enig idee hoe oud onze zon nu is? En hoe zijn levensverwachting is?

Zon Op Zondag 9 februari om 8.07 uur
Op 9 februari komt de zon op om 8.07 uur. Dan vertelt Govert over het binnenste van onze ster.
Want daar wordt het zonlicht gemaakt - maar hoe: gloeilamp, LED....?

Zon Op Zondag 16 februari om 7.53 uur
Elke uitzending Govert Schilling met een zonnig verhaal. Precies op het moment dat de zon opkomt boven Gasterij Stadzigt
in het Naardermeer (52 gr 17' 31" N, 5 gr 8' 31" O). In een minuutje per week leert u de zon steeds beter kennen.

Deze week om 7.53 uur antwoord op de vraag: is onze zon eigenlijk een grote ster? Het universum kent zoveel sterren
en omdat 'de onze' dichtbij staat lijkt het vanaf aarde alsof het een grote is. Maar als je gaat vergelijken met al die andere?

Zon Op Zondag 23 februari om 7.39 uur
Sinds het begin van deze serie op 5 januari is dat drie kwartier eerder! In een minuutje per week leert u de zon steeds beter kennen.

Deze week om 7.39 uur antwoord op de vraag: hoe warm is de zon? Een brandende kaarsvlam is op zijn heetste plek ongeveer
1000 graden Celcius. Je vermoedt vast dat onze ster warmer is. Dat klopt. Zelfs de koude plekken op het oppervlak van de zon
(de zogenaamde zonnevlekken) zijn al veel en veel heter. Enig idee wat de temperatuur in het midden van de zon is?

Maart 2014

De lente en de Sterrenhemel van maart

Elke eerste zondag van de maand vertelt Govert Schilling over de sterrenhemel.
Deze zondag gaat het over het begin van de lente (op 20 en niet op 21 maart)
en over de planeten die in maart met het blote oog te zien zullen zijn.

Zon Op Zondag 2 maart om 7.24 uur
Elke week Govert Schilling met een zonnig verhaal. Precies op het moment dat de zon opkomt boven Gasterij Stadzigt
in het Naardermeer (52 gr 17' 31" N, 5 gr 8' 31" O). Sinds het begin van deze serie op 5 januari is dat al bijna anderhalf uur eerder!
In een minuutje per week leert u de zon steeds beter kennen.

Deze week om 7.24 uur antwoord op de vraag: wat weten we van de achterkant van de zon.

Zon Op Zondag 9 maart om 07:08 uur

Sinds het begin van deze serie op 5 januari is dat al meer dan anderhalf uur eerder!
In een minuutje per week leert u de zon steeds beter kennen. Deze week om 7.08 uur: zonnebezoek. Voor wetenschappelijk onderzoek naar een planeet worden er raketten gelanceerd
om karretjes op het oppervlak te laten landen. Maar hoe doe je dat bij de zon die vele duizenden graden heet is?

Zon Op Zondag 16 maart om 06:52 uur

Het weetje over de zon wordt voor zeven uur uitgezonden door Villa VPRO op radio 1.
zondag 30 maart door zomertijd tijdelijk weer door Vroege Vogels.

Zon Op Zondag 23 maart om 06:35 uur

Via de link kun je de tijd en datum aanklikken om Govert Schilling te luisteren.

Zon Op Zondag 30 maart om 7:19 uur

Na twee weken afwezigheid is de zonsopkomst weer terug in Vroege Vogels.
Door het begin van de zomertijd schuift het moment dat de zon boven de horizon stijgt naar 7.19 uur.
Govert legt het ontstaan van de zomertijd uit.

Wie vragen heeft over de zon kan ze via Vroege Vogels doorgeven.

Een kijktip van Govert:
Let in de loop van de tijd op de plaats waar de zon ondergaat.
Alleen op 21 maart en op 23 september gebeurt dat precies in het westen.

April 2014

Zon Op Zondag 6 april om 7:03 uur en de sterrenhemel van april

We horen Govert Schilling weer met een zonne-weetje: wat heeft de hori-zon te maken met de zon?

Deze week in de sterrenhemel van april, de oerknal, zwarte gaten en het al dan niet bestaan van buitenaards leven.

Signaal
Zo ontdekten Amerikaanse wetenschappers een signaal dat is achtergelaten tijdens de oerknal.
De zogeheten 'gravitatiegolven' zijn van 380 duizend jaar na de explosie.
Het is de eerste keer dat onderzoekers zo ver terug hebben kunnen kijken.

Wind
Wetenschappers van het Nederlandse ruimteonderzoeksinstituut SRON hebben voor het eerst aanwijzingen gevonden
dat zwarte gaten in sterrenstelsels een wind kunnen veroorzaken die tot ver in hun moederstelsel reikt.

Zuurstof
Aan de Universiteit van Chicago is ontdekt dat zuurstof geen goede indicator is van leven op een andere planeet dan de aarde.
Dat betekent dat het niet per definitie buitenaards leven voorspelt.

In Vroege Vogels bespreekt Govert Schilling het belangrijkste sterrenkundige nieuws.
Verder geeft hij een verwachting van de sterrenhemel van de komende week.

Op 6 april is de laatste Zon Op Zondag van het voorjaar,
maar als de dagen straks weer korter worden komt de zonsopkomst weer 'binnen het bereik van Vroege Vogels'.

Wel wordt iedere eerste zondag van de maand door Govert Schilling de sterrenhemel van de maand besproken.

Vanaf 7 september zijn de zon en Govert Schilling weer terug met een hele serie zonneweetjes.

Op het moment dat de zon opkomt boven de locatie van Vroege Vogels (Radio 1) bij het Naardermeer wordt
het programma onderbroken door een speciaal muziekfragment, Here Comes The Sun van George Harrison (Beatles),
gespeeld op carillon door beiaardier Frans Haagen in Doesburg.

Een kijktip van Govert:
Let in de loop van de tijd op de plaats waar de zon ondergaat.
Alleen op 21 maart en op 23 september gebeurt dat precies in het westen.

Mei 2014

De sterrenhemel van mei

Vorige week groot Nederlands sterrenkundig nieuws.
Het is Leidse wetenschappers gelukt om de draaisnelheid van een planeet bij een andere ster te meten.

Ze ontdekten dat op planeet Bèta Pictoris b, dat ongeveer 16 keer groter dan de aarde is,
een dag slechts 8 uur duurt in plaats van 24 uur. Dat komt door de enorme draaisnelheid.

De planeet draait om z'n as met een snelheid van bijna 100.000 kilometer per uur.
De snelheid van onze aarde is zo'n 1700 kilometer per uur.

In Vroege Vogels bespreekt wetenschapsjournalist Govert Schilling dit en meer belangrijk sterrenkundig nieuws.
Verder geeft hij een verwachting van de sterrenhemel van de komende weken.


De rotatiesnelheden van planeten in ons zonnestelsel en Bèta Pictoris b, afgezet tegen hun massa. De grafiek laat duidelijk zien
dat planeten naarmate ze zwaarder worden ook sneller gaan draaien. Afbeelding: ESO / I. Snellen (Leiden University).

Bèta Pictoris b is meer dan zestien keer zo groot als onze aarde en heeft drieduizend keer zoveel massa,
maar een dag duurt drie keer zo kort.

Om de draaisnelheid te meten maakten de astronomen maakten gebruik van de gevoelige CRIRES-spectrograaf
van de Europese Very Large Telescope (ESO) in Chili.

Bèta Pictoris b is een gasvormige reuzenplaneet rond de ster Bèta Pictoris op 63 lichtjaar afstand van de aarde.
De hoge draaisnelheid past in het beeld dat zwaardere planeten sneller rond draaien, ook in ons eigen zonnestelsel.
Waardoor dit ontstaat is niet duidelijk.

De ster Bèta Pictoris is pas ongeveer 20 miljoen jaar oud, waardoor de planeet nog warm en opgezwollen is.
Wanneer Bèta Pictoris b in de toekomst afkoelt en verder inkrimpt, zal de planeet nog sneller om zijn as gaan draaien,
misschien wel met een snelheid van 144.000 kilometer per uur. Een dag duurt dan nog maar ongeveer drie uur. De planeet werd in 2008 ontdekt en bevindt zich in het sterrenbeeld Schilder.

De ster Bèta Pictoris is vanaf de aarde met het blote oog te zien.

Juni 2014

Superaarde en hemelverwachting van juni

Amerikaanse wetenschappers hebben een planeet ontdekt die zeventien keer zwaarder is dan de aarde.
Deze baanbrekende ontdekking is begin deze week bekendgemaakt op
een bijeenkomst van de American Astronomical Society in Boston.

De mega-aarde genaamd Kepler-10c bestaat uit zware materialen, net als onze eigen planeet,
wat gangbare theorieën tegenspreekt die stellen dat zulke zware planeten alleen uit gas kunnen bestaan.

In Vroege Vogels bespreekt wetenschapsjournalist Govert Schilling dit en meer belangrijk sterrenkundig nieuws.
Verder geeft hij een verwachting van de sterrenhemel van de komende week.

Juli 2014

Telescoop van de toekomst en de sterrenhemel van juli

In 2018 wordt de grootste en krachtigste radiotelescoop ter wereld gebouwd, deels met Nederlands geld.
De Square Kilometre Array moet vanaf 2020 beelden produceren uit de tijd waarin de oudste sterren en sterrenstelsels ontstonden.
Het Nederlandse ASTRON is betrokken bij de ontwikkeling van de telescoop.


In Chili werd twee weken nog een bergtop opgeblazen om daar de grootste optische telescoop ter wereld neer te kunnen zetten.
De 3000 meter hoge 'Cerro Armazones' werd zo ineens een stuk lager. De European Extremely Large Telescope heeft een spiegel
van 39 meter doorsnede en gaat planeten rond andere sterren, donkere materie en grote zwarte gaten bestuderen.

In Vroege Vogels bespreekt wetenschapsjournalist Govert Schilling dit en meer belangrijk sterrenkundig nieuws.
Verder geeft hij een verwachting van de sterrenhemel van de komende week.